De tekentafel is van iedereen

Nationale Vrouwendag is een ideaal moment om (nog maar eens) de publieke ruimte op te eisen voor vrouwen. Al te lang werd de woning gezien als haar enige domein. Dat ze private en publieke plaatsen al vele decennia vorm geeft, is een vergetelheid die we recht willen zetten. Van (interieur)architectuur en grafisch ontwerp tot mode en productontwikkeling; de plek van de vrouw is geheid aan tafel, de tekentafel.

Feest! Het is vandaag nationale vrouwendag, de vijftigste editie al. En moet gezegd, er valt best wat te vieren bij dit jubileum want vrouwen hebben de afgelopen vijftig jaar steeds meer rechten verworven. De in te halen achterstand was dan ook groot, te absurd groot. En zonder twijfel, te verwerpelijk.

Voor diegenen die denken dat gelijke rechten uit de lucht komen vallen, draaien we de klok in een drafje terug. Nog niet eens zo gek lang geleden, in 1974 om precies te zijn, werd wettelijk vastgelegd dat een moeder evenveel te zeggen heeft over de opvoeding van haar kinderen als een vader. Een luttel jaartje later kwam letterlijk boter bij de vis: financiële zelfstandigheid, want tot 1976 konden vrouwen geen bankrekening openen zonder toestemming van hun man. Wat was immers het nut van eigen centen als van de vrouw toch verwacht werd aan de haard te zitten. Bovendien kon de vrouwelijke werkmens ook niet overal aan de slag. Tot ook weer midden diezelfde jaren zeventig alle beroepen toegankelijk werden voor mannen én vrouwen. Houzee.

De vermelding van gelijkheid tussen mannen en vrouwen in de Grondwet dateert – hou je vast – nog maar van na het millennium.

Maar het is pas tien jaar later dat gelijke kansen tussen man en vrouw een volwaardig beleidsdomein werden. Het bestrijden van een patriarchaat werd eindelijk een structurele zaak voor de politiek. Enter de aanstelling van een Staatssecretaris voor Emancipatie.

Om maar te zeggen, gaten van ongelijkheid worden niet in een wipje dichtgereden. En over wipjes gesproken, ook de weg naar zelfbeschikking over lichaam en seksualiteit (van recht op seksuele opvoeding, toegang tot anticonceptie en abortus tot een openheid over seksuele oriëntatie) had heel wat voeten in de aarde. Vrouwenrechten hebben een lange weg afgelegd. Telkens in kleine stappen die evenwel een grote voetafdruk achterlieten. Een niet uit te wissen stempel is bijvoorbeeld de uitdrukkelijke vermelding van gelijkheid tussen mannen en vrouwen in de Grondwet. Die dateert – hou je vast – nog maar van na het millennium. Anno 2002.

Hoe beweegt de vrouw zich veilig in de publieke ruimte? Door niet te bewegen.

Nu, bijna twintig jaar na die grondwettelijke verankering, zetten vrouwen grote stappen in de wereld: de academische wereld, het bankwezen, aan de top van de media tot in de ruimtevaart. Met rasse schreden treden we de toekomst tegemoet. Moedig voorwaarts. Dus, ja, laat ons feesten! We doen dat vol goesting en zetten letterlijk een stapje in de wereld. Met of zonder hakken gaan we de hort op, het uitgaansleven in. Zo zorgeloos de nacht tegemoet, of misschien toch maar niet?

Uitgaan is niet altijd een pretje, zo blijkt uit verschillende voorvallen van seksueel geweld in onder meer Gent en Brussel. Heel wat getuigenissen van vrouwen zetten een heuse verkrachtingscultuur in het uitgaansleven hoog op de nieuwsagenda. Uit een onderzoek van de Universiteit Gent blijkt dat 42 procent van de vrouwen ooit te maken heeft gehad met fysiek seksueel geweld. Bij mannen gaat het om 19 procent. Het gaat om straatintimidatie, catcalling, belaging en verkrachting. Op de Instagram-pagina ‘Balance ton bar’ staan tientallen getuigenissen opgelijst van vrouwen die gedrogeerd werden en vaak nadien ook slachtoffer werden van verkrachting in diverse bars.

Van een woning over een kantoor tot openbare ruimte, het zijn ook vrouwen die bouwen, schetsen, plannen en ordenen.

Met de actie Nightlife Blackout wil onder meer de vzw Les Sous-Entendues opnieuw aandacht vragen voor seksueel geweld tegen vrouwen in het uitgaansleven. ‘Uitgaan moet een moment zijn dat je je kan amuseren, niet dat je misschien gedrogeerd en verkracht wordt’, klinkt het op hun Instagrampagina. Morgen, een dag na Vrouwendag, roepen ze op tot een boycot van de horeca, ‘om uitbaters in de portemonnee te raken’. Niet uitgaan in Brussel is de boodschap. Blijf in uw kot als protest tegen vunzigaards die het op vrouwen hebben gemunt. Deze ‘black-out’ slijpt de crux van een paradox haarscherp: hoe beweegt de vrouw zich veilig in de publieke ruimte? Door niet te bewegen. Eis veiligheid in een ruimte door een boycot op de ruimte. Daar komt het op neer.

Het komt bovenal aan op dit: vrouwen zijn overal. Al decennia worden Europese steden en buurten ontworpen met en door vrouwen. Van een woning over een kantoor tot openbare ruimte, het zijn ook vrouwen die bouwen, schetsen, plannen en ordenen. Ze zijn beschikbaar maar daarom niet altijd zichtbaar in onze architectuur. We dreigen vrouwen als eens te vergeten, en dat is pas een collectieve black-out van jewelste. Net daarom, precies vandaag en morgen, zetten we vrouwen en architectuur in het spotlicht. We doen dat met bijdragen van het Vlaams Architectuurinstituut en Lara Schrijver, hoogleraar architectuurtheorie aan de Universiteit Antwerpen. Zij brengen hun visies op een inclusiever registratie van designerfgoed en de dekolonisatie van onze ontworpen omgeving.

Immers, inclusief en veilig samenleven begint aan de tekentafel, en bij de (h)erkenning van diegene die er zit. Schetsen zijn gemaakt door ons allen, de straten zijn van ons allen opdat we met een gerust hart kunnen feesten, met z’n allen.