Verkaveld verlangen. Afl. 2: De nevelstad

In Verkaveld verlangen verkennen architectuurhistoricus Roel Griffioen en geluidskunstenaar Sjoerd Leijten de grens tussen de Nederlandse en Vlaamse woonculturen. In de tweede aflevering van deze vierdelige podcastreeks gaat het over ‘de Vlaamse conditie’: lintdorpen, verspreide bebouwing en nevelstedelijkheid. Dat woonlandschap is niet spontaan ontstaan. Welk samenlevingsideaal en welk beleid liggen eraan ten grondslag?

Of beluister aflevering 2 via Apple-podcasts.

‘Onze regio is een lappendeken van bebouwing en steeds kleiner wordende plukjes open ruimte’, concludeerde De Standaard afgelopen maand. De krant werkte mee aan een internationaal onderzoeksproject over het verdwijnen van natuur en open ruimte. Uit de analyse van satellietbeelden die tussen 2018 en 2023 van Vlaanderen werden genomen, bleek dat er in die periode zeker 62 km² open ruimte onder beton en asfalt is verdwenen. ‘Dat zijn 141 padelvelden per dag’, aldus de krant.

Het onderzoek bevestigde waar wetenschappers, journalisten en natuurbeschermers al decennia voor waarschuwen: Vlaanderen is bezig zichzelf te begraven. In totaal staat er zo’n 12.000 kilometer lintbebouwing langs Vlaamse wegen. Het overgrote deel van de inwoners woont niet in de stad en eigenlijk ook niet op het platteland, maar in een tussenruimte die ook wel ‘nevelstad’ wordt genoemd: een fijnmazig netwerk van huizen, bedrijven, wegen en tuinen; een soort amorfe, dunbevolkte stad, opgebouwd uit aaneengeregen lintdorpen.

Vlaanderen is bezig zichzelf te begraven. In totaal staat er zo’n 12.000 kilometer lintbebouwing langs Vlaamse wegen.

In deze aflevering taxeren we dit problematische maar ook poëtische woonlandschap. De Belgisch-Zwitserse kunstenaar en fotograaf Pierre-Philippe Hofman is gefascineerd door het breiwerk van aaneengegroeide nederzettingen dat weigert stad, dorp of platteland te zijn. Voor zijn lens verschenen boerenerven, stortplaatsen, sportvelden – maar vooral huizen, heel veel huizen. We ontmoeten ook Tom Coppens en Guy Vloebergh, hoogleraren planologie en stedenbouw aan de Universiteit Antwerpen. Aan de hand van het ongeremd groeiende Berendrecht tonen ze hoe de Vlaamse verkavelingsdrang schrikbarend snel de open ruimte opslokt en een waaier aan problemen veroorzaakt: van eindeloze dagelijkse forenzenfiles tot hittestress en overstromingsrisico’s. Hoe zijn we op dit punt aanbeland? En hoe komen we hier weer uit?

Aflevering 3 komt eraan op 27 november! Daarin trekken we naar Nederland, waar een andere weg werd ingeslagen: die van centralisatie en massawoningbouw; van huren in plaats van kopen; van eenvormigheid in plaats van verschil. 'Doe maar normaal dan doe je al gek genoeg.' En dat alles komt samen in dat wonderlijke, oer-Hollandse woningtype: het rijtjeshuis.

Verkaveld verlangen wordt gepubliceerd door rekto:verso in België en Archined in Nederland. Het project is tot stand gekomen met ondersteuning van het Vlaams Audiovisueel Fonds en Vlaams-Nederlands Huis deBuren. De reeks is een productie van Trashlinie (geluidskunstenaar Sjoerd Leijten en architectuurwetenschapper Roel Griffioen). De voice-over is ingesproken door schrijver, zangeres, theater- en podcastmaker Anke Verschueren. De interludes over fictieve dorpen zijn geïnspireerd door de roman De onzichtbare steden van Italo Calvino.