Het Boa-museum

In het Boa-museum liggen de koloniale artefacten in stilte stof te vergaren. Maar de maskers, beeldjes en standbeelden zijn het beu om de stem van de beul te horen, sprekend in hun naam. Ze ontwaken, herenigen zich, willen de waarheid naar buiten brengen. De tijd dringt. 'Wat gaan we doen met het reptiel, en met wat het heeft verzwolgen? '

Sinds 1908 slapen hier artefacten uit Centraal-Afrika,
Congo en wat vroeger Ruanda-Urundi heette, op
schappen, beschermd door een stoflaag. Ze wachten hun tijd af.

Deze voorwerpen zijn hier terechtgekomen zonder
dat ze erom hadden gevraagd. Ze werden
geclassificeerd en beschreven. Men heeft geprobeerd
hun adelbrieven toe te schrijven, evengoed zonder
hun instemming.

Ondanks die opgelegde inertie, zijn de beeldjes en
oude karkassen in de schaduw in actie gekomen. Zou
er vandaag een nieuwe zon opkomen boven
Tervuren?

Na meer dan honderd jaar probeert het grootste
koloniale museum ter wereld te vervellen. Het
koloniale skelet van het bouwwerk en zijn
wetenschappelijke spierweefsel moeten zich anders
aan de wereld tonen.

De instelling heeft deskundigen uit haar verschillende
organen bijeengeroepen. Ze heeft de
Centraal-Afrikaanse diaspora samengebracht om
zichzelf een soort verjongingskuur te geven. Zes van
hen kregen het mandaat een diagnose te stellen.
Of we het er nu mee eens zullen zijn of niet …

Alles moet ontmanteld worden. We moeten de boa
ontweien; alles tot de bodem. Maar ontmantelen is
een delicate operatie.

Wat is het werkelijke doel van het dragen van een
Tshokwe-masker?
Is het geoorloofd om het in een glazen kooi tentoon
te stellen? Was nadenken over deze ruimtes voldoende om alle
vragen te beantwoorden?

Pende-beeldjes, Kuba-maskers, uit de buik van het
beest gehaald, hebben opgeroepen tot een
wapenstilstand met betrekking tot hun definitie.
Ze zijn het beu om de stem van de beul te horen,
sprekend in hun naam.

De maskers willen zich uitdrukken. Ze ontwaken om
over de mens te praten.
Diamant, kobalt en uranium kwamen al aan het
woord maar hebben niet alles kunnen zeggen. Ook
de mijnen zouden hun verhaal moeten doen.
Herkomst en hardheid vaststellen zal niet langer
volstaan.

De erfenis is zwaar.
Wat moeten we met dit gigantische graf?
Wat te doen met dit lichaam dat zoveel ouder en
groter is dan wij?
Het Boa-museum staat centraal in de discussies,
maar de materie is al in beweging. De tijd dringt.
Moet het leeggehaald worden? Opnieuw
dichtgenaaid? Gemummificeerd? Of opgegeten?

De boa was een vraatzuchtige boa. We hebben hem
opengesneden om erachter te komen. Maar op een
dag zullen we moeten uitleggen waarom de klauwen
van de luipaard-mannen zo scherp waren. We zullen
alles moeten uitspreken en herverdelen. Maar wat
de twee grootste families van erfgenamen betreft,
moet alles opnieuw worden uitgevonden.

Het lawaai van het gereedschap en van structuren die
over vloeren schuiven heeft de materialen, die door
officiële toespraken in slaap waren gewiegd, wakker
geschud.

De maskers zijn niet bang voor kabaal, ze verlangen
naar meer. Ze werden ook in beslag genomen met
lawaai. De maskers zijn niet bang voor tumult en
woede, dat hebben ze al meegemaakt.

Verborgen achter stenen muren bleven de heilige
voorwerpen met hun naasten spreken. Ze bleven
spreken met hun voorouders, met de natuur, met de
hemel.

De standbeelden willen niet langer behandeld
worden als vlinders of kevers. Ze werden met
duizenden tegelijk gegijzeld en samengedreven in
tentoonstellingszalen, net als de kuddes zebra's en
gazellen.

Mongo- en Mosakata-beeldjes zijn samengekomen.
Ze hebben zich gericht tot de lifaki- en
kambalabomen, waaruit ze gebeiteld zijn. En ze
hebben hun gezegd dat ze de waarheid naar buiten
moesten brengen.

Rituele Muntandu-snuisterijen en
Ngwaka-muziekinstrumenten hebben een verzoek
ingediend opdat geen enkel spook uit het verleden
hen met hun schaduw zou lastigvallen.

Of moeten we weer honderd jaar gaan slapen?

Na vijf jaar gepalaver over de eetlust van de boa, lijkt
de dialoog verlamd. Het dier zieltoogt, ontweid, te
midden van zijn maaltijd. Wat gaan we doen met het
reptiel, en met wat het heeft verzwolgen?

Vertaling: Matthias De Groof
Het Franse origineel vind je hier.

Deze tekst werd door In Koli Jean Bofane geschreven tijdens de renovatie van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (2012-2018) voor de film Palimpsest of the Africa Museum (2018), geregisseerd door Matthias De Groof.

This article was published in the context of Come Together, a project funded by the European Union.