Mode in Bloei: een tegenbeweging in beeld

Is er een tegenbeweging denkbaar voor het huidige industriële modesysteem? Deze beeldreeks geeft een podium aan modepraktijken die een nieuwe relatie tussen mode, kleding en identiteit opbouwen. Van sneakers uit gerecycleerd materiaal tot een labo voor collectieve modecollecties: deze tien projecten maken elk op hun manier de modewereld duurzamer en inclusiever.

Binnen onze neoliberale samenleving heeft mode verschillende vormen van invloed gecreëerd. Denk aan de verleidingstrucs van geraffineerde marketing, gepersonaliseerde online reclame maar ook de manier waarop modemerken door middel van greenwashing met het begrip ‘duurzaamheid’ aan de haal gaan. Deze technieken worden door het modesysteem ingezet om bepaalde gedragsnormen in ons koopgedrag te bewerkstelligen. Zo schetst het reactieve karakter van mode het idee dat wij onszelf kunnen heruitvinden, ons lichaam in een nieuwe vorm kunnen gieten, of dat we door de juiste producten te kopen een positieve invloed hebben op klimaatverandering. Op deze manier brengt elke aankoop een hoopvol narratief met zich mee, evenals een positieve associatie. Met behulp van trends springen kledingmerken in op dit discours en heeft de mode-industrie de optimale mogelijkheid gecreëerd om ons koopgedrag te beïnvloeden.

Modemerken etaleren kleding als hulpmiddel om ons zelfbeeld waar te maken.

De mode-industrie zorgde er de afgelopen jaren voor dat de vraag-en-aanbodcyclus steeds sneller is gaan draaien. Door de enorme hoeveelheid, en vooral snelheid aan trends blijft de interesse behouden, en wordt de gewilligheid bij consumenten aangewakkerd. Als kledingdragers willen we zo steeds nieuwe dingen.

Modemerken etaleren kleding als hulpmiddel om ons zelfbeeld waar te maken. We hebben kleding ontkoppeld als onderdeel van een groter productiesysteem. Hierdoor is een tekort aan bewustzijn ontstaan met oog op de fundamentele relaties tussen wat we willen (of hebben) en waar deze spullen vandaan komen. De gevolgen van deze verloren relatie zijn mondiaal merkbaar. Steeds vaker worden we geconfronteerd met de grensoverschrijdende bijwerking van het modesysteem, en ecologische gevolgen van ons consumptiegedrag.

Waar ligt onze autonomie als drager van en deelnemer aan de hedendaagse mode?

Van consumenten wordt dan ook verwacht de ‘juiste keuzes’ te maken om daarmee de vicieuze cirkel van overproductie en overconsumptie te doorbreken. Maar hoe leren we betere keuzes te maken wanneer merken, door onder andere marketing en sociale media, inspelen op ons koopgedrag en ons continu verleiden om te blijven kopen én vooral om niet na te denken over de impact van deze aankopen? En waar ligt eigenlijk onze autonomie als drager van en deelnemer aan de hedendaagse mode?

Er zijn makers die zich precies bewegen rond dit spanningsveld, met de hoop dat hun praktijk bijdraagt aan de bewustwording en de (her)opbouw van een nieuwe relatie tot kleding, mode en identiteit. Deze beeldreeks geeft een podium aan modepraktijken en -makers die alternatieven aanbieden. Door middel van duurzame interventies binnen de productionele schakels, onafhankelijke publicaties, workshops en andere vormen van interactie met het publiek, is het hun bedoeling bij te dragen aan de bewustwording bij de consument. Zo vormen zij als het ware een tegenbeweging voor het huidige industriële modesysteem, en schetsen zij nieuwe randvoorwaarden voor de groei richting een inclusiever en duurzamer modesysteem.

1. New Order of Fashion

New Order of Fashion ziet afgedankte 'post consumer' kleding als een van de grootste problemen binnen de vervuilende mode-industrie. In het project 'Artistic Research Post Consumer Textiles' nodigt de organisatie twee talentvolle en vooruitstrevende ontwerpers uit om artistiek onderzoek te doen naar de mogelijkheden en het vormende potentieel van gerecyclede 'post consumer' materialen als bronmateriaal voor ontwerp. De Britse Matthew Needham richt zich in zijn onderzoekstraject op upcycling van 'non-woven' geshred textiel en vezels. De Zweedse Stina Randestad legt zich dan weer toe op breitechnieken met gerecyclede garens. New Order of Fashion verbindt deze talenten met deskundigen, organisaties en voorzieningen die helpen bij de uitwerking van (artistiek) onderzoek, en expertise in de markt. Het artistieke onderzoek en de videodocumentatie van New Order of Fashion dienen vervolgens als waardevolle input voor een toegepast eindontwerp dat wordt vervaardigd in het TextielLab van New Order of Fashion, op Strijp-S in Eindhoven. In twee exposities – in het Textielmuseum en tijdens de Dutch Design Week 2021 - werden de ontwikkelde ontwerpen gepresenteerd aan de industrie, overheid, wetenschap, pers en consument.

2. Peterson Stoop

Peterson Stoop deconstrueert vintage sneakers en bouwt deze met natuurlijke materialen, waaronder kurk en leer, weer op. Het in Amsterdam gevestigde merk, opgericht door Jelske Peterson en Jarah Stoop, hoopt door op een moreel wenselijke manier schoeisel te produceren, de industrie naar een duurzamere toekomst te leiden. Voor de productie van de schoenen sloot Peterson Stoop een partnerschap met een bedrijf in Frankrijk dat gespecialiseerd is in het inzamelen, sorteren en recyclen van alle soorten textiel en schoenen. In hun grootste sorteercentrum wordt dagelijks 50 ton textiel en kleding gesorteerd, waarvan 5 ton schoenen. Door zich te concentreren op elke stap van het productieproces van schoenen, en ondersteund door een klein team van stagiaires en ambachtslieden, geeft het merk een tweede leven aan afgedankte sneakers.

3. Atlas of Sustainable Colour(s)

Atlas of Sustainable Colour(s) is een project dat is gebaseerd op onderzoek naar alternatieve kleur methodieken voor de textielindustrie. Atlas of Sustainable Colour(s), waarschijnlijk de eerste ter wereld, is een Europese database van biologische en natuurlijke ververijen die verbluffende, levendige kleuren ontwikkelen zonder gebruik te maken van schadelijke, synthetische verfstoffen, welke veelal worden gemaakt op basis van fossiele brandstoffen. De atlas is het resultaat van een uitgebreid onderzoek naar alternatieve kleurstoffen voor de textielindustrie en presenteert natuurlijk geverfd textiel door middel van een scala aan niet-synthetische kleuren. Door ambachtelijke natuurlijke kleurstoffen te catalogiseren en door innovatieve manieren om te kleuren met natuurlijk gepigmenteerde bacteriën, maakt het project een spectrum van kleuren en de technieken die daarmee gepaard gaan toegankelijk voor een groter publiek. Een digitale vertaling van de atlas, in de vorm van een online platform, werd in mei gelanceerd.

4. Outsiderwear

Outsiderwear beoogt talentvolle outsider-kunstenaars met bijvoorbeeld een verstandelijke handicap, een psychiatrische aandoening of een achtergrond als dakloze, te koppelen aan opkomende of reeds succesvolle mode-ontwerpers, labels en kunstenaars. Outsiderwear wil middels deze samenwerkingen en met verschillende activiteiten, de wereld van insider makers en outsiderontwerpers en kunstenaars verbinden en meer zichtbaar maken. Stichting M-ODE stelt dat de reguliere creatieve industrie en de outsider art-wereld twee compleet gescheiden circuits lijken. In beide werelden is er een groeiende behoefte om deze twee bij elkaar te brengen. De participatie van Outsider Artists in de reguliere creatieve industrie zal zo hopelijk kansen bieden voor makers met een afstand tot de arbeidsmarkt, terwijl meer modelabels en ontwerpers gestimuleerd worden om dergelijke samenwerking aan te gaan.

5. De Feministische Handwerk Partij

De Feministische Handwerk Partij is een politieke feministische kunstenaarsbeweging die zich bezighoudt met studeren, repareren, spreken, oplappen, ontleren en verstellen. Zij willen herstel bewerkstelligen van de verstoorde relatie tot onze directe omgeving en van een beschadigde wereld in zijn geheel. Het repareren van textiel speelt hierin een belangrijke rol omdat het een oefening is in vertragen, belichamen en transformeren. Daarmee verbindt de partij zich met de onderbelichte geschiedenis van textielproductie binnen de dagelijkse realiteit van vrouwen. Tijdens de bijeenkomsten, genaamd de Naaikrans, laten zij handwerken en studeren volledig door elkaar heen lopen. Daarmee is de bedoeling de diepgewortelde neiging tot een hiërarchische scheiding tussen lichaam en geest (waarbij de geest boven de materie gesteld wordt) te ‘ontleren’. Door zowel binnenshuis als in de openbare ruimte (van buurthuis tot boardroom) op een belichaamde manier te spreken, ontwikkelt de partij samen met de deelnemers van de bijeenkomsten een alternatieve manier van werken, maken en spreken. Zo luidt het manifest “Wij zijn het beu dat het hoogste streven een heroïsche manifestatie in de buitenwereld is. Wie faciliteert de superheld? Wie ruimt zijn rotzooi op?” De Feministische Handwerk Partij ontwikkelt een onspectaculair doorlopend tegenverhaal in de vorm van verschillende performatieve acties en workshops.

6. Muslin Brothers

Muslin Brothers (Tamar Levit en Yaen Levi), opgericht in 2011 in Tel Aviv en gevestigd in Brussel, is vernoemd naar mousselinestof die veel wordt gebruikt om sluiers, heren overhemden en kleding prototypes te maken voorafgaand aan de productie van kleding. De studio fungeert als zowel een modemerk én een research studio om te speculeren over de manier waarop persoonlijke en sociale systemen worden gevormd door kleding. Het werk van het duo bevindt zich op de scheidingslijn tussen design en kunst. Zo doen zij poëtisch onderzoek naar de belevingswereld van niet-designerkleding en verzamelen zij uitspraken van makers, dragers en protocollen. Door te exploreren met technieken voor het dragen van kleding en kleding productielijnen, handelssystemen en modedocumentatie vormt het eindresultaat van het werk vaak een een overlapping tussen wearables, ruimtelijke installaties, performance, beeldvorming en uitwisseling van informatie.

7. JOIN Collective Clothes

JOIN Collective Clothes is een ontwerp- en onderzoeksproject waarin mode wordt onderzocht als een collectieve praktijk, gericht op het samen ontwerpen en maken van kleding. De essentiële tool van het project is een open source modulair systeem dat uit vier verschillende vormen bestaat: top (J), mouw, (O), broekspijp (I) of een deel van een rok (N). Iedereen kan meedoen door een van deze vormen te kiezen en zijn eigen JOIN-stuk te maken dat uiteindelijk kan worden verbonden met een stuk van een andere maker. Ongeacht locatie en ervaring, hetzij thuiswerken, hetzij deelnemen aan een van de JOIN-workshops, creëert JOIN de mogelijkheid om samen te komen, ideeën te delen en te experimenteren met vorm, textuur, techniek en materiaal. Samen vormen de stukken een serie kledingstukken die een verkennend en collaboratief proces van het ontwerpen en maken van kleding compileren: een collectieve collectie.

8. EVJ

Elisa van Joolen en Het Nieuwe Instituut introduceren EVJ: een serie draagtassen gemaakt van gebruikte plastic boodschappentassen. Deze tassen zijn niet te koop, maar gebruikers kunnen ze wel voor een bepaalde tijd lenen. Daarbij worden zij de verzorgers van de tassen: gebruikers tekenen een leenovereenkomst waarin staat dat ze voor de tas zullen zorgen en deze tegen mei 2022 zullen teruggeven. Na die datum kan er een nieuwe beheerder komen. Elisa van Joolen startte EVJ in maart 2020 aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht, en het project werd voortgezet in samenwerking met Het Nieuwe Instituut vanaf mei 2021. EVJ daagt vooroordelen over eigendom, gebruik en zorg uit. Het vraagt wat het betekent om voor iets te zorgen dat niet van ons is, en of iets dat schijnbaar waardeloos is, waarde kan krijgen door onder onze hoede te zijn. Op de website kun je een tas lenen, bladeren door het steeds groter wordende archief van EVJ bruikleenverhalen en meer lezen over de geschiedenis, theorie en psychologie van zorg, onderhoud en commons.

9. NOT________ENOUGH COLLECTIVE

NOT_______ENOUGH COLLECTIVE is een onderzoekend ontwerperscollectief bestaande uit Andrea Chehade Barroux, Mari Cortez en Marina Sasseron de Oliveira Cabral, drie Zuid-Amerikaanse vrouwen die de spanningen van de systemische ongelijkheid in onze samenleving onderzoeken. Design, mode en kunstpraktijken hebben lange tijd bijgedragen aan het bestendigen van het kolonialisme door bepaalde manieren van denken, doen en leren te verspreiden. Met hun werk willen ze de dynamiek van onderdrukkers en onderdrukten, opgelegd door koloniale structuren, transformeren. Als collectief oefenen ze zowel in persoonlijke sfeer als op systemisch niveau niet-koloniale praktijken uit. Hun doel is om de uitdaging aan te gaan om samen een meervoudige wereld te vormen en om verandering binnen mode, design en onderwijs in gang te zetten. Als co-curatoren van de State of Fashion Biënnale, heeft NOT_______ENOUGH COLLECTIVE actief bijgedragen aan het doorbreken van een systeem waarin machtsstructuren ongelijkheid in stand houden, en waarin vaak één perspectief en één belang wordt verkozen boven velen.

10. The Linen Project

The Linen Project, geïnitieerd door ArtEZ MA Practice Held in Common en Crafts Council Nederland in 2018, onderzoekt en werkt aan de heractivatie van de economische levensvatbaarheid van kleinschalige en lokale vlasteelt en linnenproductie in Nederland. Door alle stadia en vormen van vlasteelt en linnen productie te doorlopen vanuit een al doende lerende benadering creëert The Linen Project een dynamische onderzoeks- en productieomgeving dat de waarde van onze natuurlijke, sociale en culturele rijkdommen verenigd en benadrukt. Met activiteiten gericht op participatie en wederkerigheid wil het project de onderlinge verbinding tussen (cultureel) erfgoed, educatie, landbouw, vormgeving, ambacht en economie activeren. De huidige activiteiten omvatten onder meer de teelt en productie van biologisch vlas en linnen in de Gelderse regio, het Shared Stewardship-initiatief, de ontwikkeling van een consortium rondom een kleinschalige vlasspinnerij en de facilitatie van open source kennisuitwisseling om een door de gemeenschap gedragen basis te scheppen voor een lokale linnen economie.