Geachte John Cleese

Elke vrijdag schrijft een van onze vijf vaste online correspondenten een brief aan iemand. Deze week schrijft Chris Keulemans een afscheidsbrief aan John Cleese, de Monty Python die zijn silly walks inruilde voor angry talks en zijn gastvrijheid voor een Caribisch belastingsparadijs.

U was op televisie zolang als ik televisie keek: Monty Python, Fawlty Towers, A Fish Called Wanda. En nu ik dat niet meer doe, zag ik u vorige week in Pippingford Park, nabij Londen, op het podium van het Byline Festival. U bleek niet meer de man van de silly walks. Tegenwoordig doet u vooral aan angry talks.

U bent nu 78, uw haar en snor zijn wit, u bent nog altijd net zo intimiderend lang als Basil Fawlty maar ook twee keer zo zwaar, u bent vier echtgenotes verder, steenrijk, onweerstaanbaar grappig – zelfs als u daar geen moeite voor doet – én woedend. Er is geen hoop meer, baste u tijdens uw optreden op het Byline Festival. Niet voor Engeland en niet voor de hele wereld.

Ook toen u dat zei moesten wij lachen, de honderden mensen onder een tent op het glooiende landgoed, maar u meende het. Dat illustreerde u aan de stand van de Engelse media, die net voor het derde jaar op rij benoemd zijn tot de meest onbetrouwbare van Europa. ‘Rupert Murdoch, de eigenaar van The Daily Mail,’ zei u, ‘is waarschijnlijk het meest kwaadaardige wezen op deze planeet.’

Vorig jaar presenteerde u op hetzelfde festival de eerste editie van The Bad Press Awards. Prijzen voor de meest onwaarschijnlijke, leugenachtige en regelrecht onware krantenartikelen van het jaar. The Daily Mail, oplage 1.6 miljoen, was de grote winnaar. Voor deze continentaal was het schokkend om te zien welke gevaarlijke onzin de forenzen van Engeland elke ochtend te lezen krijgen. Dit jaar had u geen tijd om de prijzen opnieuw uit te reiken. Want u gaat verhuizen.

U verlaat Engeland, ziek van de misselijkmakende pers en de aan alle kanten onmachtige discussie over Brexit.

U verlaat Engeland, ziek van de misselijkmakende pers en de aan alle kanten onmachtige discussie over Brexit. U verhuist naar Nevis, een belastingparadijs in de Cariben, eeuwenlang een Brits slaveneiland, met een oppervlakte van 40 vierkante kilometer, een vulkaan en 12.000 inwoners.

Het is u gegund. U bent tenslotte op dit moment alleen al uw gewicht in goud waard als clickbait voor rekto:verso. Maar wij blijven achter. Op het Byline Festival werd u geïnterviewd door Peter Jukes, medeorganisator, theater- en podcastschrijver, onderzoeksjournalist en medeonthuller van Cambridge Analytica. We zijn al jaren vrienden, toch verbaasde hij me opnieuw toen hij op de zaterdagavond van het festival, luttele uren na het gesprek met u, tijdens het woeste optreden van Pussy Riot de lichtmast inklauterde om een overenthousiaste fan zachtjes te bewegen weer naar beneden te klimmen.

Intussen liet hij het aan ons over om vier dagen te overleven op dit festival, met ’s avonds opstandige muziek en overdag diepsombere journalistieke analyses. Over de chaos van Brexit, het planmatige kwaad van Trump en consorten, het geheime geld uit Rusland, de kwade genius van Steve Bannon, de zwartgeld miljonairs op Malta, de broeierige onrust aan de Noord-Ierse grens, het xenofobische populisme van Savini en Orban – kortom: over het nieuwe fascisme dat Europa overspoelt.

U heeft gelijk, geachte John Cleese, dat u een veilig heenkomen zoekt op Caribische stranden.

U heeft gelijk, geachte John Cleese, dat u een veilig heenkomen zoekt op Caribische stranden. U heeft straks niet meer te maken met de klopjachten van extreem-rechtse horden in de straten van Chemnitz op iedereen die er Arabisch uitziet, met Italianen die op migranten schieten, met de prikkeldraadhekken die Hongarije heeft neergezet op de grens met Servië en Kroatië, met de vluchtelingen in het Maximiliaanpark te Brussel, met de kinderen van Calais die het Verenigd Koninkrijk niet worden binnengelaten, met de zwangere Eritrese vrouwen die in Amsterdam op straat moeten slapen, met de overladen schepen die de havens van Palermo en Barcelona binnenvaren.

U was een gastheer, destijds. Niet van harte en voortdurend op het punt om al die bezoekers eruit te schoppen, maar toch. Fawlty Towers was een hotel, u moest ervan leven en dus had u geen keus dan te zorgen voor schone bedden en fatsoenlijk eten. De mensen om u heen – uw echtgenote Sybil, kamermeisje Polly en de ongelukkige Manuel – laveerden tussen uw woede-uitbarstingen door om de bezoekers toch maar het gevoel te geven dat ze welkom waren. En u, ook al werd u gek van de Amerikanen en de Duitsers, de Lords en de lovebirds, elk met hun eigen eisen en eigenaardigheden, u bleef de gastheer.

Gastvrijheid is een universeel cultuurgoed. Ironisch genoeg is ze juist in landen waar nu zoveel mensen vandaan trekken bijna blind, zo vanzelfsprekend. In Syrië, Iran, Algerije, Kosovo en Ethiopië ben ik ontvangen alsof ik familie was. Maar in welvarender samenlevingen verdampt ze. Sterker nog, momenteel slaat ze om in het tegendeel: klopjachten, schietpartijen, muren en prikkeldraad. En het gehuichel van de poortwachters, de bestuurders die erop toezien wie wel en niet het land in mogen.

Gastvrijheid is een universeel cultuurgoed. Ironisch genoeg is ze juist in landen waar nu zoveel mensen vandaan trekken bijna blind, terwijl ze in welvarender samenlevingen verdampt.

Een voorbeeld. In Nederland zijn dit jaar 288 van de Syriërs toegelaten die volgens de deal met Turkije daar moeten afwachten tot EU-landen ze opnemen. Dat is een fractie van de 72.000 mensen die volgens afspraak over de Europese Unie verdeeld zouden worden. Het aantal is mede zo laag, omdat Nederlandse poortwachters de door de UNHCR voorgedragen kwetsbare vluchtelingen eerst nog toetst op hun wil tot integratie. ‘Als je zegt: mijn kinderen gaan koste wat kost niet in gemengde klassen of er wordt niet samen gezwommen, dan gaat er een streep door je dossier en kom je Nederland niet in,’ zegt politiechef Paul van Musscher.

Ook in België valt een vijfde van de voorgedragen vluchtelingen af ‘omdat hun gedachtengoed niet te verzoenen valt met onze normen en waarden.’

Onze normen en waarden, dat zijn ook die van Basil Fawlty.

Onze normen en waarden, dat zijn ook die van Basil Fawlty. Weinig televisiepersonages zijn in heel Europa zo populair geweest als de stampvoetende, schuimbekkende en bij vlagen gewelddadige hotelier die u speelde, geachte John Cleese. Het is spijtig dat u nu naar Nevis vertrekt in plaats van een nieuwe seizoen op te nemen dat zich afspeelt in 2018. Ik zou graag het Syrische gezin willen zien dat aan de receptie staat van Fawlty Towers en geacht wordt te integreren in uw gedachtengoed.

Maar u heeft gelijk. U migreert naar een belastingparadijs waar het altijd mooi weer is en dat heeft u verdiend. We gaan u missen, de silly walks én de angry talks. Aan ons om de kunst van de gastvrijheid opnieuw uit te vinden.

Met de meeste hoogachting,
Chris