Cultureel = crimineel?
Door An Van den Bergh, op Fri Feb 09 2018 23:00:00 GMT+0000Gisteren, vlak voor de opening van een nieuwe tentoonstelling, vielen ineens twintig agenten binnen bij Globe Aroma, de Brusselse kunstenorganisatie die werkt met nieuwkomers en kunstenaars met een migratieachtergrond. Uiteindelijk werden zeven mensen opgepakt. Als dit zomaar kan, hou ik mijn hart vast voor alle culturele – en bij uitbreiding maatschappelijke – projecten met vluchtelingen in ons land.
Ik kom er graag over de vloer, bij Globe Aroma. Het is een warme plek waar hard gewerkt wordt. Er is koffie, licht, ruimte, wifi en vriendelijke mensen die veel talen spreken. Allemaal cruciale dingen om te doen wat zij doen: nieuwkomers-kunstenaars ondersteunen en artistiek uitdagen.
Onlangs ging ik er met cultuurjournaliste Ciska Hoet op de koffie voor een babbel met artistiek directeur Els Rochette, in het kader van onze artikelenreeks ‘Het DNA van participatie’ bij Demos. Al meer dan vijftien jaar zet Globe Aroma als kunstenorganisatie specifiek in op participatie. Het krijgt daarvoor werkingssubsidies van het Vlaamse Kunstendecreet. We wilden weten welke impact dit heeft op de structuur en cultuur van hun organisatie.
Participatie is binnen de kunsten niet louter een methodiek.
Het gesprek met Globe Aroma verduidelijkte dat participatie binnen de kunsten niet louter een methodiek is, maar ook de visie, het democratisch gehalte en het lerend vermogen van een kunstenorganisatie verregaand beïnvloedt.
Bij Globe Aroma betekent dat blijven zoeken naar hoe mensen betrokken kunnen worden bij de werking en hen telkens opnieuw kansen geven. Samen een portfolio maken met iemand die niet kan lezen of schrijven. Tijd maken voor een babbel op momenten dat je eigenlijk naar huis wilde gaan. En dan maar de sleutel achterlaten, zodat kunstenaars ter plekke kunnen doorwerken aan hun oeuvre of repeteren met andere muzikanten.
Safe space, tot gisteren
Toen vrijdag 9 februari een 20-tal politieagenten op het einde van de werkdag de ruimte van Globe Aroma binnenviel, waren de gebeurtenissen al snel te volgen via Facebook. De politie-inval zou kaderen in een bijzondere inspectie van de vzw-wetgeving. Uiteindelijk werden zeven aanwezigen zonder papieren opgepakt. Diezelfde avond opende de tentoonstelling Carte de Visite / ARTopenKUNST, een tentoonstelling van kunstenaars die in Brussel verblijven, op initiatief van de stad. Eén van de exposerende kunstenaars van bij Globe Aroma kon niet aanwezig zijn, omdat hij meegenomen werd door de politie.
Globe Aroma wordt door de Vlaamse Overheid juist betoelaagd om te werken met – al dan niet erkende – vluchtelingen.
Dat Globe Aroma wordt geviseerd, verrast eerlijk gezegd niet. Er ligt al langer een voorstel op tafel om sans-papiers op te pakken zonder huiszoekingsbevel bij gezinnen die hen opvangen. En artistiek directeur Els Rochette had het er tijdens ons gesprek ook al over dat ze vreest voor de dag waarop ze zouden binnenvallen in hun huis. Globe Aroma wordt door de Vlaamse Overheid in het bijzonder betoelaagd om te werken met – al dan niet erkende – vluchtelingen. Hun kunstenaars worden toegeleid via diverse sociale en artistieke organisaties en een breed en divers netwerk van sympathisanten.
Zo’n specifieke werking vraagt de nodige zorgzaamheid en laagdrempeligheid. Mensen worden niet naar hun papieren gevraagd. Het is een safe space, waar ideeën, talenten en zelfvertrouwen mogen groeien. En als die talenten hun weg vinden naar het publiek, is er precisie nodig in het balanceren tussen het eerlijk vergoeden van de kunstenaar en de wettelijke middelen die daarvoor ter beschikking staan. Op dat vlak wordt het je als kunstenorganisatie niet bepaald gemakkelijk gemaakt.
De zogenaamde sociale en fiscale inspectie waar Globe Aroma nu mee te maken kreeg, zou naar verluidt niets te maken hebben met de jacht op vluchtelingen, maar heeft zeker een link met deze specifieke eigenheid van hun werking.
Allemaal op een zwarte lijst?
Als ik deze inval overdenk, die ook nog eens erg agressief zou zijn geweest, hou ik mijn hart vast voor alle culturele – en bij uitbreiding maatschappelijke – projecten met vluchtelingen in ons land. Zijn zij potentieel allemaal crimineel bezig?
In de eerste subsidieronde van 2018 in het kader van het Participatiedecreet ontvingen 22 organisaties een projectsubsidie voor een participatieproject ter bevordering van de actieve participatie van kwetsbare doelgroepen aan cultuur, jeugdwerk en sport. Opvallend daarbij is dat meerdere projecten net specifiek inzetten op nieuwkomers en vluchtelingen, zoals kunstZ, Refu-Interim en Cinemaximiliaan. Worden deze projecten nu ergens toegevoegd aan een zwarte lijst? Mogen zij binnenkort ook een bezoek verwachten van de sociale of fiscale inspectie onder het mom van een bijzondere controle van de vzw-wetgeving?
Zullen kunstenorganisaties binnenkort verplicht worden om bij hun deelnemers verblijfspapieren op te vragen en identiteitskaarten te controleren?
De vraag rijst of kunstenorganisaties binnenkort verplicht zullen worden om bij hun deelnemers verblijfspapieren op te vragen en identiteitskaarten te controleren, voor zij mogen deelnemen aan hun activiteiten. Een dergelijke maatregel gaat regelrecht in tegen het fundamentele recht van mensen om zich cultureel en maatschappelijk te ontplooien. Dit vragen van organisaties betekent niet alleen dat we mensen zonder papieren de kracht en de waarde van cultuur ontnemen, maar het beperkt onze democratie en culturele vrijheid in ongeziene mate.
‘Je discours moet kloppen met je handelingen’, luidde de titel van het artikel over het participatieve dna van Globe Aroma, waaruit vooral hun gastvrijheid en sociale rechtvaardigheid sprak. Die titel krijgt na gisterenavond een wrange bijsmaak. Alsof het een citaat is van de heer Francken himself…
Deze opinie werd overgenomen van Demos.