Beste mama

Door Neal Leemput, op Wed Sep 18 2019 22:00:00 GMT+0000

Elke vrijdag pent een van onze vijf vaste online correspondenten een brief. Deze week deelt Neal Leemput zijn leeservaring over ‘een van de mooiste boeken die hij ooit las’. En lang niet alleen omdat het hem opnieuw aan zijn moeder deed denken...

Of: liefste mama. Ik weet het niet. Wij dragen zelden het hart op onze tong. Hoe gaat het met je? Heb je het nieuwe boek van de Vietnamees-Amerikaanse dichter Ocean Vuong al gelezen? ‘Op aarde schitteren we even’ luidt de prachtige titel. Al klinkt die in het Engels nog mooier: On earth, we are briefly gorgeous. Dit poëtische boek is een brief van Little Dog aan zijn moeder, die niet kan lezen. Daarom schrijf ik je. Om je over schoonheid te vertellen.

Little Dog is de bijnaam die het hoofdpersonage kreeg om hem te beschermen. Dat is een Vietnamese traditie. Om ervoor te zorgen dat jonge kinderen niet meegenomen worden door kwade geesten, noemen ze hen naar de meest vieze, onbelangrijke, stomme dingen. Daarom: Little Dog.

Ocean Vuongs 'Op aarde schitteren we even'

Het boek is geen lineaire vertelling, maar eerder een opeenvolging van associaties en anekdotes. Goed geconstrueerde gedachten, dus. We maken Little Dog vooral in zijn kinder- en tienerjaren mee, als Vietnamese migrant in Amerika (met alle bijhorende vragen over zijn identiteit), maar we krijgen ook fragmenten te lezen over de trauma’s die zijn moeder en grootmoeder meesleuren, over de gewelddadige relatie tussen de alleenstaande moeder en haar zoon en over zijn ontluikende homoseksualiteit.

Ik waarschuw je: het is niet meteen een vrolijk boek. Maar doordat de meest traumatische of gruwelijke gebeurtenissen op een poëtische manier verteld en beschreven worden, ontstaat er een staalharde schoonheid die tegelijk zowel weerzin als verwondering opwekt. Het hele verhaal is duidelijk geschreven na het geweld, na de woede, waardoor de stilte ná de storm bijna voelbaar is. In deze beladen rust start een bescheiden zoektocht naar liefde, naar contact.

On earth we are briefly gorgeous is autobiografische fictie. De waarheid, het echte, is dus slechtst een vertrekpunt om een groter verhaal te vertellen. Dit artistieke exhibitionisme, waar ook deze brief zich in alle bescheidenheid nog schuldig aan zou kunnen maken, is niet per se uniek of nieuw. Ook Edouard Louis bijvoorbeeld – niet voor niets een vriend van Vuong – maakt dezelfde beweging in zijn boeken, die voornamelijk over zijn kindertijd als homo in een klein Frans arbeidersdorp gaan. Vuong zegt hierover: I wanted to start with truth and end with art.

Mama, we kwamen elkaar recent pas (opnieuw) tegen. Tot voor kort liepen onze wegen anders, steeds verder van elkaar weg. Het was jouw nieuwsgierigheid naar wat je niet kende, jouw begrip voor wat je niet begrijpt, die ons terug samenbracht. Het was die toenadering die ik in het boek herkende.

Uiteraard zijn wij geen Vietnamese vluchtelingen, gaf jij me niet regelmatig rammelingen of weet jij niet hoe het voelt om in een land te leven waarvan je de taal niet kent. In de feitelijkheden heeft jouw leven weinig overeenkomsten met Little Dog’s ma, behalve dan dat ze een alleenstaande moeder is met een homoseksuele zoon.

We willen onszelf herkennen in verhalen van anderen omdat we dan pas het gevoel hebben dat we minder alleen zijn.

Maar Vuong’s boek gaat niet enkel over homo zijn of over trauma na extreme stress. Het gaat ook over sociale klasse en hoe dat je leven beïnvloedt. Over hoe afwijken van een ongeschreven norm je ergens buiten plaatst. Op die manier brengt Vuong de onzichtbaren in beeld, geeft hij de stemlozen een stem.

Hij zegt: These lives, of women, and even of poor white people – these lives are worthy of literature. We willen onszelf gerepresenteerd zien, omdat we dan pas het gevoel hebben dat we bestaan, schreef ik eerder. Maar misschien geldt hier: we willen onszelf herkennen in verhalen van anderen omdat we dan pas het gevoel hebben dat we minder alleen zijn. Daarvoor is de suggestie van de waarheid soms genoeg.

Ik las een moeder die zich schuldig voelde wanneer ze er even niet kon zijn, en ik las een zoon die haar vertelde dat dat oké is.

In het boek van Vuong las ik een moeder die zocht naar wat het betekende moeder te zijn, in de kantlijn van, en ondanks, haar eigen leven. Ik las een moeder die zich schuldig voelde wanneer ze er even niet kon zijn, en ik las een zoon die haar vertelde dat dat oké is. Daarom schrijf ik je deze brief over een brief aan een moeder, een brief over wie we waren, over wie we kunnen zijn. Als geruststelling, als toenadering, als bevestiging – dat het oké is.

On earth, we are briefly gorgeous wordt nu al een ‘Great American Novel’ genoemd. Max Porter is, naar eigen zeggen, ook niet verbaasd dat die geschreven werd door een ‘gay young poet, born in Saigon’. Het moet een van de mooiste boeken zijn die ik ooit las, en omdat we allemaal schoonheid verdienen, wilde ik niet meer dan dit met jou delen.

Veel leesplezier.

Liefs,
Neal