Visionair België?

Ik weet niet of u al vertrouwd bent met het fenomeen Johan Sanctorum. Ik ben nog maar net dertig, dus voor mij dook hij een paar jaar geleden op uit het niets. Volgens zijn website moet hij in de jaren 1980 een berucht tijdschrift hebben uitgegeven. Hij is cultuurfilosoof, en sinds een jaar of twee publiceert hij kritische teksten die in allerhande Vlaamse kranten en tijdschriften verschijnen (netjes gebundeld op www.visionair-belgie.be).

Net omdat ik zo hard zit te wachten op (meer) intelligente cultuurkritische stemmen in de Vlaamse media, overvalt mij hierbij een gevoel van doffe ellende. Op het moment dat ik dit schrijf, liggen de 0110 concerten een paar dagen achter ons, en zijn we weer getuige geweest van een zoveelste potsierlijke non-discussie. (Maar dat bent u op het moment dat dit nummer van rekto:verso bij u belandt gelukkig al lang weer vergeten.) Arm Vlaanderen! zou ik uitroepen, mocht ik werkelijk denken dat het iets met de aard van Vlaanderen te maken zou hebben. En het is net door dit soort waanbeelden dat de teksten van Sanctorum worden vertroebeld. Hij koppelt terechte verzuchtingen consequent aan bijzonder slordig gespelde geschiedenislessen die de sporen van allesomvattende complotten moeten blootleggen. Omdat ik ervan overtuigd ben dat een grondige analyse van machtsstructuren een onontbeerlijk kritisch instrument is, krijgt Sanctorum mij zo keer op keer weer de boom in. Zo'n analyse vergt immers geduldig en nauwkeurig onderzoek en is niet gebaat met vage veralgemeningen en paranoïde uithalen. Bij momenten ontspoort Sanctorum helemaal, zoals in zijn recent in Menzo verschenen tekst over Natasha Kampusch, het Oostenrijkse meisje dat na acht jaar plotseling terug opdook en meteen onder een ziekelijke mondiale media-aandacht werd bedolven. Eerder dan het hele mediacircus aan een verhelderende analyse te onderwerpen (op zich zeker geen vanzelfsprekende oefening — want hoe geraak je verder dan een aantal platitudes?), blijkt dit voor Sanctorum het ideale moment om nostalgische herinneringen op te halen aan de Platonische relatie die hij onderhield met zijn lerares wiskunde. Met spijt onthult hij dat het systeem niet toeliet dat de liefde werd geconsumeerd. Aan die beperking is Natasha toch maar mooi ontsnapt, lijkt zijn redenering. Voor haar geen inkapseling 'in de onnoemelijke tirannie van een opvoedingskamp en institutionele diplomafabriek.' Dit is walgelijk. Voor onze filosoof Sanctorum vergt het blijkbaar maar een kleine stap om vanuit een kritiek op de voyeuristische krachten in onze maatschappij vlotjes over te schakelen naar een projectie van zijn eigen dromen en verlangens op diezelfde dramatische gebeurtenis die hij aan de voyeuristische blik wil onttrekken. En dat allemaal onder het mom van een pleidooi voor kleinschalige, intieme pedagogische relaties. Arm Vlaanderen!