Schoonheid als model - Kijken naar America’s Next Top Model

Door Heleen Mercelis, op Wed Nov 27 2013 15:19:24 GMT+0000

In de kunst gaat schoonheid vaak voorbij aan de vorm. In de populaire (tv-)cultuur associëren we ze daarentegen al te vaak met uiterlijk alleen. Twintig seizoenen America’s Next Top Model tonen hoe dat uiterlijk ten diepste verbonden is met moraal.

America’s Next Top Model (ANTM) is big. Sinds zijn ontstaan in 2003 is de modellenwedstrijd te zien geweest in meer dan 170 landen. Over de hele wereld is het format overgenomen: onder meer Albanië, China, Brazilië, Engeland, Ghana, Australië, Israël, Bosnië en Herzegovina, Vietnam, Nederland en België verkozen al eens hun eigen topmodel. Seizoen na seizoen volg(d)en miljoenen kijkers hoe de kandidaten wedijveren in catwalkproeven en fotoshoots. Hoe de jury hen afbreekt of ophemelt. Hoe hostess en voormalig topmodel Tyra Banks weer eens zelf de show wil stelen. Elke week valt iemand af, zodat aan het einde van de rit één ‘volgend’ topmodel de prijzen binnenrijft: een contract met een vooraanstaand modellenbureau en met een cosmeticabedrijf, (cover)foto’s in een bekend modemagazine. Maar wat heeft die winnaar dat de andere kandidaten niet hebben? Wat betekent schoonheid in de (gemediatiseerde) modewereld?

Amerika’s mooiste?

59_Mercelis_antm_british-invasion.jpg‘Topmodellen haten schoonheidskoninginnen, omdat we voortdurend met hen vergeleken worden. And I ain’t no beauty queen!’ Voor Tyra Banks is het duidelijk: de ene schoonheidswedstrijd is de andere niet. Heb je lang blond haar, een stralende glimlach en was je in het middelbaar prom queen? In ANTM speelt het vooral in je nadeel. Het programma is niet op zoek naar alledaagse schoonheid, maar naar beauty with an edge. Schoonheid in de echte wereld en schoonheid in de mode-industrie zijn immers ‘twee totaal verschillende zaken’. Conventioneel mooie meisjes krijgen steevast te horen dat ze er prachtig uitzien, maar dat ze niet mogen vertrouwen op hun gorgeousness alleen. Ze moeten ermee wérken. Leren in welke hoeken hun lichaam zich het beste laat fotograferen, waar het licht is en hoe ze moeten smizen (of glimlachen met de ogen). Model is a verb.

Als model word je ook gemodelleerd. Je schoonheid staat altijd in dienst van een opdrachtgever. Voor de kandidaten die dat niet beseffen, is er de gebruikelijke make-overaflevering. Elke deelnemer krijgt een nieuw kapsel aangemeten, het ene al wat radicaler dan het andere. Niet zelden vallen er tranen en hebben kandidaten het gevoel dat met hun lokken hun zelfvertrouwen verdwijnt, maar Tyra en haar team zijn onverbiddelijk: ‘Een model is een canvas. Je ziet eruit hoe de klant wil dat je eruitziet.’

Als model word je gemodelleerd. Je schoonheid staat altijd in dienst van een opdrachtgever

Heerst er dan geen schoonheidsnorm? Natuurlijk wel. Om het ideale canvas te zijn, krijgen de aspirant-topmodellen tand-bleachings, huidbehandelingen, contactlenzen, ontharingssessies, voedingstips en een persoonlijke trainer ter beschikking. En hoewel er elk seizoen minstens één ‘plus-size’ model in de competitie zit (en ‘fiercely real’ Whitney zelfs haar reeks won), doen de graatmagere modellen het vaak het beste. Voor kandidaten die noch ‘regular-size’ noch ‘plus-size’ zijn, is het overigens al helemaal moeilijk: die krijgen de raad ofwel bij te komen, ofwel af te vallen. Toch is de uiterlijke schoonheid meer een noodzakelijke voorwaarde dan de ultieme sleutel tot succes. Wat je maakt of breekt, is ‘the it-thing: personality’.

THE GODDESS OF FIERCE

‘Persoonlijkheid’ is het kernwoord dat terugkeert bij elke ‘judging’. Je foto’s mogen nog zo goed zijn, als de jury je te onopvallend vindt, ga je naar huis. Wat persoonlijkheid dan precies inhoudt, is niet eenduidig. Wel lijkt het vooral samen te vallen met meegaande, positieve eigenschappen. Vrolijke modellen zijn leuk om mee te werken en ze verhogen de aantrekkingskracht van het product dat ze presenteren. Dat Tyra vindt dat je altijd ‘echt’ moet zijn, kan je dus maar beter vergeten wanneer je een dipje hebt. ‘You got to project happiness. No matter what.’

Ook zelfvertrouwen is cruciaal. Om jezelf te kunnen verkopen aan een klant, een fotograaf of een modellenbureau, mag je niet onzeker overkomen. (En als Tyra je vraagt wie van de overgebleven deelnemers volgens jou gaat winnen, roep je overtuigend ‘IK’.) Om te overleven in de mode-industrie, kan je trouwens maar beter stevig in je schoenen staan. Als het programma een acteur inhuurt die, in de rol van castingdirecteur, doet uitschijnen dat je foto’s belabberd zijn en dat je loopt als iemand die voor het eerst hoge hakken draagt, moet jij ‘sterk’ genoeg zijn om nederig te knikken en onversaagd verder te gaan. Persoonlijkheid is professioneel zijn.

59_Mercelis_antm_2.jpgMaar wees ook niet te overtuigd van je eigen capaciteiten – of toon dat in elk geval niet. Te veel attitude schrikt modeontwerpers af, want die willen niet dat het model hun kleding overschaduwt. ‘Amerika’ houdt volgens Tyra enkel van nederige en bescheiden modellen. En de jury straft zelfverzekerdheid af door je als voorlaatste af te roepen bij de wekelijkse evaluatie, of door je simpelweg naar huis te sturen. Verwar zelfvertrouwen ook nooit met je mening durven verkondigen of opkomen voor jezelf. Toen Louise uit seizoen 18 tegen een van de judges durfde te zeggen dat ze haar onbeleefd vond, kon je een speld horen vallen. Iedereen wist dat ze haar doodvonnis had getekend. Regel één in de ANTM-wereld: je meerdere heeft altijd gelijk.

Zeker als je meerdere Tyra Banks is, en je deelneemt aan haar show. Er is uiteindelijk maar ruimte voor één superego: dat is iets wat de meeste kandidates snappen. Wanneer ze Tyra voor het eerst ontmoeten, vallen sommigen dan ook op hun knieën, in aanbidding voor de zelfverklaarde Goddess of Fierce. Dankbaarheid is de enige gepaste houding. Ook als ze zegt dat je de slechtste foto uit Top Model history hebt afgeleverd. Ze doet het alleen om je te helpen: ‘Als ik dingen moet zeggen waardoor jullie me gaan haten, en waardoor jullie fans me gaan haten, dan zij het zo. Ik ga mijzelf voor jullie opofferen. Oké? All right, give me a hug.’ Tyra zorgt ervoor dat jij je droom kan najagen.

AMERICAN DREAM

ANTM zomaar afdoen als de mediatisering van een scherp afgelijnd vrouwbeeld, is te gemakkelijk

Die kans wil ze aan iedereen geven: ‘all colors, all shapes, and all sizes’. ANTM zomaar afdoen als de mediatisering van een scherp afgelijnd vrouwbeeld, is te gemakkelijk. Het programma wil de grenzen van de modewereld versoepelen. Dat is een ambitieuze missie: voor een sector die zichzelf graag voorstelt als creatief, progressief en ruimdenkend, blijven de hokjes behoorlijk rigide. Al te vaak krijgen de kandidaten van ‘the industry’ te horen dat ze te klein, te dik of te oud zijn (of lijken). Bovendien blijft de topmodellenwereld overwegend blank – recent nog uitte supermodel Naomi Campbell haar verontwaardiging daarover. En in de wereld van de haute couture heeft Tyra minder in de pap te brokken dan haar sterrenstatus doet vermoeden.

Maar het effect van ANTM op de beeldvorming van zijn kijkers valt daarom niet te onderschatten. Feit is dat de deelnemers erg divers zijn, op vlak van etnische en sociale achtergrond, van karakter, van ideologische overtuiging, van seksuele geaardheid, en van geslacht – in het recentste seizoen dongen ook mannen mee naar de prijzenpot; in twee reeksen namen transwomen deel. Want Tyra heeft een bildungsideaal: jonge meisjes ‘all across the country’ rolmodellen verschaffen; hun tonen dat ook zij er kunnen geraken, ongeacht hun persoonlijkheid of afkomst.

59_Mercelis_antm_3.jpgIedereen krijgt dezelfde beginkans, maar slechts één iemand kan winnen. De droom waarmaken, doe je door hard te werken, en talent en passie te hebben. Passie in de meest obsessionele betekenis van het woord. Je moet zo graag willen winnen, dat wanneer het niet lukt, je alleen maar kan denken: ‘Oh my god, what am I going to do with my life now?’ Je moet je zo totaal geven, dat je paniekaanvallen krijgt van de stress en toch blijft doorgaan. Na het overwinnen van de obstakels komt je inner beauty immers des te mooier naar buiten. Om de druk nog te verhogen, wordt de concurrentie tussen de modellen zo veel mogelijk aangewakkerd. Maar dat weten de deelnemers op voorhand. This isn’t America’s Next Top Best Friend. Voor die ene kandidate die bang was minder goed in de groep te liggen omdat ze een opdracht had gewonnen, was er geen begrip. Alsof een loser zijn je sympathiek maakt, zei een van de judges met in het rond rollende ogen.

Is dat niet allemaal erg Amerikaans? Vanzelfsprekend. Het is zelfs zo Amerikaans, dat ook buitenlandse modellen kunnen deelnemen. In seizoen 18, The British Invasion, komt de helft van de kandidates uit Groot-Brittannië – wat een resem met de haren erbij gesleurde uitspraken over een gedeeld koloniaal verleden met zich meebrengt. Sophie uit Oxford schiet zelfs de hoofdvogel af. Net als bij eerdere winnaars bestaat haar schoonheid niet alleen uit een mooi en modelleerbaar lichaam, maar ook uit een aantal uitmuntende kwaliteiten: ze luistert naar opmerkingen, klaagt zelden, is dynamisch, engageert zich totaal en heeft ‘a sparkling personality’.

Mooi zijn draait om maat houden, om moraliteit. Om de juiste balans vinden tussen eruit springen en breed herkenbaar zijn

Schoonheid in America’s Next Top Model betekent dus meer dan over een paar ideale maten beschikken. Mooi zijn draait ook om maat houden, om moraliteit. Om de juiste balans vinden tussen eruit springen en breed herkenbaar zijn als ‘aantrekkelijk’, tussen individuele autonomie en ultieme kneedbaarheid. En dat geldt uiteindelijk niet enkel voor de modellen, maar ook voor wie de producten koopt waar ze hun schoonheid aan verlenen. Je probeert te worden wie je ‘echt’ bent, door je te conformeren aan het profiel dat de commercie voor je uittekent. Het is net die dubbelzinnigheid die ANTM zo verleidelijk maakt – ook voor de meer bewuste kijker. Ons kapitalistische schoonheidsideaal is junk food for the brain. Je weet dat het slechts één mogelijk paradigma is (en daarom niet het beste), maar het werkt verslavend en je wil het zelf ook. Precies die verlokking vormt de ultieme kracht van commerciële schoonheid: niet de onvatbaarheid die artistieke schoonheid zo mooi maakt, maar de belofte haar zelf te kunnen bezitten.

‘Do you have what it takes to be America's Next Top Model?’

Heleen Mercelis is zelf ook niet lelijk.