Kaders

Deze zomer was ik in Manchester, op het Contacting the world-festival. Een week lang ontmoetten Britse en buitenlandse jongerenpodiumgroepen (afkomstig uit Moslimlanden) er elkaar. Ze wisselden ervaringen uit, toonden hun werk aan elkaar. Er waren workshops en debatten. Een gezelschap uit Londen werd geconfronteerd met een troep uit Bangladesh. Een groep uit Maleisië met een bende uit, off all places, Oldham. Het podium dat ik te zien kreeg was overwegend middelmatig.

Vormelijk gezien werd er te dikwijls schooltoneel gespeeld: stukjes met een begin, een midden en een eind, een naturalistisch decortje en dito personages, eerder slaapverwekkend dus. Inhoudelijk gezien hadden de voorstellingen al te vaak te lijden onder een al te naïeve variant van politieke correctheid, werden er grote boodschappen verkondigd die problematischer waren dan het algemene applaus dat meestal volgde zou kunnen doen vermoeden.

En toch. En toch heb ik op die week veel bijgeleerd. Ik heb bijvoorbeeld mijn eigen vooronderstellingen nog eens loepzuiver voor ogen gezien: toneelstukken mogen voor mij dus blijkbaar liefst geen begin, geen midden en geen eind hebben. De personages en decors zijn bovendien bij voorkeur niet te naturalistisch. De Boodschap is liefst niet al te absoluut: een snuifje zelfrelativering of ironie zijn noodzakelijke voorwaarden voor een echt goed theaterstuk en in grote boodschappen geloven wij allang niet meer, zeker niet in de kunst. Dat is mijn kader, deels gevormd op school, van academisch welgevormde theaterwetenschappers, deels in onze Vlaamse theaterzalen, waar ironie, anti-theatraliteit, en petites histoires waarschijnlijk de meest voorkomende ingrediënten zijn.

Tijdens het festival in Manchester zag ik dat kader dus weer voor ogen en heb ik op een helder moment besloten dat het misschien niet altijd even adequaat is. Want waarom zou ik mijn kader opleggen aan een theatermaker uit Nigeria, Jordanië of Pakistan? Waar zou ik het recht vandaan halen om te denken dat zij werken in een context die dezelfde is en die dus ook dezelfde verwachtingen schept als mijn context? Ik zag geen enkele reden om dat te veronderstellen. De voorstellingen hebben mij doorgaans niet echt beroerd, en ik noem ze bij gebrek aan beter dan maar middelmatig, want ik vind dat ik misschien gewoon niet bevoegd ben om er een oordeel over te vellen, simpelweg omdat ik vrees dat ik die voorstellingen al te vaak gewoon niet heb begrepen. Niet dat ik de voorstellingen nu goed vind omdat ze uit Bangladesh of Syrië komen. Natuurlijk niet. Alleen kan ik ze niet slecht vinden in dezelfde zin als dat ik een voorstelling van een theatermaker wiens werk ik goed ken slecht zou kunnen vinden. Misschien moeten wij maar eens beginnen toegeven dat we vaker dan ons lief is de dingen niet begrijpen. En zelfs dat het vaak net de kunst is die we niet begrijpen. Net dat moet volgens mij de reden zijn om met een tijdschrift voor kunstkritiek te beginnen.

Ik verwacht van de artikels die wij publiceren dat ze niet alleen kritiseren vanuit een kader, maar ook dat ze dat kader minstens expliciet maken en liefst zelfs ernstig en oprecht in vraag stellen. Ik verwacht van onze auteurs dat ze heel hard willen en durven nadenken over hun vooronderstellingen, hun hoogstpersoonlijke dogma's, hun stokpaardjes en hun culturele bagage. Alleen op die manier, denk ik, kan rekto:verso meer zijn dan het zoveelste cultuurtijdschrift van Vlaanderen. Alleen op die manier kunnen wij erin slagen om kunstkritiek te publiceren die uitdagend is, die tongen losmaakt en die mensen iets meegeeft wat ze elders niet te lezen krijgen.

We hebben tijdens de zomer werk gemaakt van een aantal kleine wijzigingen. De coverfoto's van Tim Bisschop hebben - zoals aangekondigd - plaats geruimd voor een cover op basis van foto's van Inge Vandamme. Zij heeft uit meer dan veertig inzendingen de coverwedstrijd gewonnen die rekto:verso vorig voorjaar heeft uitgeschreven en krijgt nu van ons een jaar lang de kans om ons tijdschrift van een passende cover te voorzien. Rekto:verso wordt gedrukt op een andere papiersoort en de vormgeving is een beetje opgefrist. We zijn ook Jan Op de Beeck op het spoor gekomen. Onze man zal u voortaan tweemaandelijks voorzien van een 'kunstkritische' cartoon.

Al blijft onze core business natuurlijk gewoon bestaan uit kunstkritiek, deze keer onder meer met een interview met Martin Schouten, de drukbekritiseerde eerste curator van het Theaterfestival, en met teksten over Ten on ten, Bonnie 'Prince' Billy, Mike Patton, Slaap!, het Antwerpse fotomuseum, de Vlaamse stadstheaters en over nog zoveel meer. Fotografe Isabel Devos trok naar het filmfestival van Cannes. Een selectie uit haar foto's wordt in deze rekto:verso afgedrukt Geniet ervan en kom uit uw kot. Reacties, artikels, wensen en verzuchtingen zijn als vanouds welkom op lezersbrieven at rektoverso.be. Want rekto:verso is nog steeds het tijdschrift dat staat of valt bij het weerwerk van haar lezers. Dát is natuurlijk niet veranderd.