Enkele bedenkingen bij subsidies ten tijde van crisis

In Vlaanderen is het debat over een herziening van de subsidies in tijden van economische crisis heftig bezig. Dat is belangrijk, want het kunstenbeleid gaat over geld. Toch zouden we ook moeten spreken over de ‘culturele’ crisis. Maar dat is natuurlijk veel moeilijker. Dan moeten er andere vragen gesteld worden. Bijvoorbeeld: als we de ‘Vlaamse Leeuw’ niet willen zingen, wat willen we dan wel zingen? Of willen we helemaal niks zingen?

Een andere vraag. Te veel kunstenaars in Vlaanderen koesteren het establishment. Ze worden maar al te graag in de adel verheven, laten zich zonder blikken of blozen inlijven in de Orde van Leopold II, en worden royalist omdat België in gevaar zou zijn. De gebochelde Belgen, zo omschreef de Duitse schrijver Sebald dit fenomeen. En dat alles uit angst voor een reactionaire republiek Vlaanderen? Wie gelooft dat?

Als alle democratisch gekozen machthebbers en hun volk ervan overtuigd zijn dat de maatschappij niet meer hoeft te veranderen maar enkel beter bestuurd moet worden – lees: meer winst moet maken – is het de taak van de kunstenaar erop te wijzen dat een maatschappij die niet wenst te veranderen, ten dode is opgeschreven. Kunst is onder meer een zoektocht naar wijsheid. Investeer in die zoektocht en hij zal rendabel blijken. Barbaren maken nu eenmaal minder snel winst dan wijze mensen. Maar wat betekent ‘winst’ dan?

Of een vraag over kunst en de middenklasse. Ik heb er geen enkel probleem mee om kunst te maken voor de middenklasse. Willen de populisten dan revolutionaire kunst maken voor de arbeidersklasse? Heeft ‘het’ volk wel een smaak als ‘het’ niet bestaat

Ik blijf van mening dat de basis van het Vlaamse subsidiesysteem voor de podiumkunsten heel goed is en nog verbeterd moet worden, zeker voor de jongere generaties kunstenaars. Daartoe zouden we in deze tijden van culturele crisis de subsidies op zijn minst moeten verdrievoudigen, willen we nog mondiaal meetellen. Kunst in de VS, het grote voorbeeld van heel wat Europese machthebbers, leeft van private sponsoring, maar men betaalt er dan ook gemiddeld 20% minder belastingen. In Vlaanderen zit iedereen aan zijn belastingsmaximum en is sponsoring dus bijna uitgesloten. Als belastingsverlaging momenteel onmogelijk is, mag er toch zeker geen subsidievermindering komen?

Barbaren maken nu eenmaal minder snel winst dan wijze mensen

Voor elke euro subsidie geeft Needcompany er 1,6 terug aan Vlaanderen, via inkomsten uit het buitenland. Via persoonsbelastingen en sociale lasten aan de federale overheid betalen we eigenlijk meer dan de helft van onze subsidies terug. Wij hebben ook altijd gekozen voor een zeer sociaal en transparant beleid. We zijn een van de weinige gezelschappen die hebben geïnvesteerd in een ensemble en hebben negentien mensen fulltime in dienst, waardoor dansers en acteurs ook een zekere vorm van sociale zekerheid kunnen opbouwen. Dit noemen wij een evolutief ensemble. Dat is niet zo normaal in de podiumkunsten, waar het schering en inslag is om ouder wordende dansers te vervangen door goedkopere, jongere krachten die parttime jobs krijgen aangeboden en steeds weer op de grote werklozenhoop terechtkomen. Hoeveel choreografen zijn er niet die stagiairs en workshops gebruiken als goedkoop laboratorium voor de creatie van hun voorstellingen? En is dat enkel uit geldnood?

Vlaanderen heeft zowat al zijn bedrijven verkocht aan het buitenland. Gaan we nu ook nog de kunstenaars verkopen? Of gaan we inzien dat Vlaanderen het potentieel heeft om uit te groeien tot een van de belangrijkste kunstregio’s ter wereld? Vraag: Laten we dit alles afhangen van een minister van cultuur, wat lobbywerk en economisch gereutel?

En dan nog één vraag, de schijtvraag: ‘You don’t shit where you eat?’ Een van de kenmerken van een goed kunstenaar is dat die nu net wel schijt waar hij eet. Dat is zijn verdomde plicht. Een van de grootste schijters was Michelangelo, die zijn pauselijke opdrachtgever in de sixtijnse hel schilderde. Komt het er dan op neer met stijl te schijten?

Jan Lauwers is artistiek leider van theatergezelschap Needcompany.